Γιὰ τὴν Μνησικακία - Ἅγιος Δωρόθεος.

Ἕνας ἀπό τούς Πατέρες, ὁ Εὐάγριος, εἶπε ὅτι οἱ μοναχοί δέν πρέπει νά ὀργίζονται ἤ νά στενοχωροῦν κανέναν. Καί πάλι εἶπε: Ἄν κάποιος χαλιναγωγήσει τό θυμό, χαλιναγωγεῖ τούς δαίμονες. Ἄν ὅμως ἔχει νικηθεῖ ἀπ’ αὐτό τό πάθος, εἶναι τελείως ξένος ἀπό τή μοναχική ζωή[1] καί ἄλλα σχετικά.Τί λοιπόν πρέπει νά ποῦμε ἐμεῖς γιά τόν ἑαυτό μας, πού δέν σταματᾶμε μόνο στό θυμό καί στήν ὀργή, ἀλλά πολλές φορές φτάνουμε καί μέχρι τή μνησικακία; Τί ἄλλο, παρά τό νά πενθήσουμε γι’ αὐτή τήν ἐλεεινή καί ἀπάνθρωπη κατάστασή μας.

Το Ιερό Λείψανο του Αγίου Λουκά Αρχιεπισκόπου Κριμαίας στον Ι. Ναό Αγίου Νεκταρίου Βούλας στις 28 Φεβρουαρίου 2010.

Η νηστεία κατά τoυς Πατέρες της Εκκλησίας

NΗΣΤΕΙΑ ΚΑΙ ΑΓNΕΙΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ NΟΥ

1. Noῦς καὶ σῶμα ἁγνὸ γιὰ τὴν ἐπάξια πρoσέγγιση τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων.

Ἡ ἁγνεία τoῦ σώματoς καὶ τoῦ νoῦ εἶναι μιὰ ἀπὸ τὶς σημαντικώτερες πρoϋπoθέσεις γιὰ τὴν ἕνωσή τoῦ ἀνθρώπoυ μὲ τὸν Θεὸ· oἱ καθαρoὶ λoγισμoί, oἱ ἀπαλλαγμένoι ἀπὸ κάθε ρυπαρὴ ἐπιθυμία καὶ ἐνθύμηση. Στὴν πρώτη πρὸς Κoρινθίoυς ἐπιστoλὴ ὁ Ἀπόστoλoς τῶν Ἐθνῶν θὰ τoνίσει· «τὰ βρώματα τῆ κoιλίᾳ καὶ ἡ κoιλία τoῖς βρώμασιν. ὁ δὲ Θεὸς καὶ ταύτην καὶ ταῦτα καταργήσει. τὸ δὲ σῶμα oὐ τῇ πoρνείᾳ, ἀλλὰ τῷ Κυρίῳ, καὶ ὁ Κύριoς τῷ σώματι» [1], ἐνῶ λίγo πιὸ κάτω καὶ πάλι τoνὶζει: «φεύγετε τὴν πoρνείαν. πᾶν ἁμάρτημα ὃ ἐὰν πoιήσῃ ἄνθρωπoς ἐκτὸς τoῦ σώματoς ἐστὶν, ὁ δέ πoρνεύων εἰς τὸ ἴδιoν σῶμα ἁμαρτάνει. ἢ oὐκ oἴδατε ὅτι τὸ σῶμα ὑμῶν ναὸς τoῦ ἐν ὑμῖν Ἁγίoυ Πνεύματoς ἐστίν, oὗ ἔχετε ἀπὸ Θεoῦ, καὶ oὐκ ἐστὲ ἑαυτῶν; ἠγoράσθητε γὰρ τιμῆς. δoξάσατε δὴ τὸν Θεὸν ἐν τῷ σώματι ὑμῶν καὶ ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν, ἅτινα ἐστὶ τoῦ Θεoῦ.»[2]

Ευγένεια

Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας, βαθειά καλλιέργησαν την ευγένεια.
      
Η έρημος που κατοικήθηκε από Ασκητές, μετεβλήθη σ' ένα απέραντο σαλόνι από ανθρώπους αληθινά ευγενείς και ανωτέρους.
Ευγένεια δεμένη, με όλο τον πλούτο της χριστιανικής των καρδιάς.
Μερικά δείγματα γραμμένα από μια γνήσια ψυχή της ερήμου, τον Άγιο Ισαάκ τον Σύρο, φανερώνουν το βάθος και την έκταση αυτής της λαμπρής αρετής.
      

Με την παράθεση μερικών απ' αυτά, θα κλείσωμε και το θέμα μας.

Περί της μεγάλης αξίας της ταπεινοφροσύνης και του υψηλού βαθμού της

Θέλω να ανοίξω το στόμα μου, αδελφοί, και να ομιλήσω περί του υψηλού θέματος της ταπεινοφροσύνης, αλλά κατέχομαι από φόβο, σαν άνρθρωπος που γνωρίζει ότι πρόκειται να ομιλίση περί Θεού με την μέθοδο των λογισμών του. Διότι η ταπεινοφροσύνη είναι στολή της θεότητος. Πράγματι ο ενανθρωπήσας Λόγος αυτήν ενεδύθηκεκαι δι᾽αυτής ενώθηκε μ᾽ εμάς στο σώμα μας. Όποιος την εφόρεσε αφομοιώθηκε αληθινά με εκείνον που κατέβηκε απ´το ύψος του και εκάλυψε την αρετή της μεγαλωσύνης του και εσκέπασε την δόξα του με την ταπεινοφροσύνη, για να μην καταφλεχθή η κτίσις με τη θέα του.

Λόγος περί Νήψεως - Ερμηνεία στον άγιο Ησύχιο

Σὺν πᾶσι δὲ τοῖς καλοῖς αὐτοῦ, οἶς ἡμῖν ὑπέδειξε, μετὰ τὸ βάπτισμα ἀνελθών εἰς τὴν ἔρημον, μετὰ νηστείας ἄρχεται πάλης νοητῆς, τοῦ διαβόλου ὡς ἀνθρώπῳ ψιλῷ αὐτῳ προσελθόντος (Ματθ. 4,3).

Εγώ όμως, λέγει ο άγιος, θα σας αναφέρω ένα μόνον στοιχείο: Την μετά νηστείας πάλη στην έρημο μετά το βάπτισμά του.

Το γεγονός αυτό μας θυμίζει το κοριτσάκι εκείνο που είχε βαπτίσει ο άγιος Πορφύριος, το οποίο είναι υπόδειγμα, προϋπόδειγμα της μοναχικής πολιτείας. Το βάπτισε ο άγιος μέσα στους διωγμούς και, επειδή λόγω των διωγμών έπρεπε να κρύβεται, του λέγει: Παιδί μου, εγώ σήμερα ζω, αύριο μπορεί να με σκοτώσουν - οι άγιοι δεν ακρύβοντο βεβαίως για να μην μαρτυρήσουν αλλά διότι τους εχρειάζετο η Εκκλησίας -, γι᾽αυτό θέλω να σε ασφαλίσω. Αφού Βαπτίσθηκες, να παντρευθής τώρα έναν καλόχριστιανό, για να σου παρέχη ασφάλεια. Το παιδάκι παραξενεμένο απάντησε: Γέροντα, δεν με παντρέψατε; Όλο αυτό το μεγαλείο του βαπτίσματος τί ήταν; δεν είπατε πώς είναι γάμος; πάλι θα με παντρέψετε; πήρα διαζύγιο από τον πρώτο Νυμφίο; Τότε συγκινημένος ο άγιος Πορφύριος, αγκάλιασε το κοριτσάκι, το φίλησε και του λέγει: «Ναι, παιδί μου, έχεις δίκαιο. η μοναχική πολιτεία είναι ο τρόπος διατηρήσεως του Νυμφίου, τον οποίον ασπασθήκαμε κατά την βάπτισί μας». Έτσι, μόλις βγήκε από τα νερά του βαπτίσματος, του έδωσε το μοναχικό σχήμα.

Πορεία κάτω από το Σταυρό

Για τον πνευματικόν άνθρωπο έχει πολλή σημασία εκείνο που αναφέρει ο αββάς Ισαάκ για τον αββά Ποιμένα στο «Γεροντικό». Καθόμασταν, λέγει, με τον αββά Ποιμένα  κάποτε και εργαζόμασταν στο εργόχειρό μας. Σε μια στιγμή τον βλέπω να βυθίζει το βλέμμα τοηυ στο μάκρος του ορίζοντα, σάμπως να 'θελε μόνο με το νου του να βλέπει κο όχι με τα μάτια του κορμιού του. Πραγματικά, έπρεπε κάτι πολύ σπουδαίο να βλέπει με το νου του, γιατί απολησμονήθηκε πέρα για πέρα κ' ο όψη του πήρε την έκφραση της «χαρμολύπης», δηλ. χαράς μαζί και λύπης. Τα μάτια του βυθίζονταν ολοένα και πιο βαθιά σε κάποιο δυνατό αγάπημα της ψυχής του, και σε λίγο, άρχισαν να τρέχουν ασταμάτητα δάκρυα. Για ώρα πολλή τον κοίταζα κ' εγώ κ' εθαύμαζα την έκστασή του, μα δεν τολμούσα να του μιλήσω. Όταν πια ξανάρχισε το εργόχειρό του, τον παρακάλεσα να μου πει που ήταν ο λογισμός του τόσης ώρα. Τότ' εκείνος μου αποκρίθηκε με σιγανή φωνή: «ο εμός λογισμός, όπου η αγία Μαρία η Θεοτόκος έστηκεν και έκλαιεν επί του Σταυρού του Σωτήρος. καγω ήθελον πάντοτε ούτω κλαίειν».

Όσοι γνωρίζουν κάπως την φιλολογία των αγίων Πατέρων της Εκκλησίας μας, ξέρουν καλά ποια θέση έχει ο Σταυρός στην ορθόδοξη θεολογία. αυτό μπορείτο ιδεί κανείς στα έργα των αγίων Πατέρων, και στη λειτουργική μας ποίηση, και στη ζωή ων τέκνων της Εκκλησίας μας, που ψάλλουν τις γιορτές του Σταυρού:

Σταυρός, ο φύλαξ πάσης της οικουμένης,

Σταυρός, η ωραιότης της εκκλησίας.

Σταυρός, βασιλέων το κραταίωμα,

Σταυρός, πιστών το στήριγμα

Σταυρός, αγγέλων δόξα,

και τον δαιμόνων το τραύμα

Καταλαβαίνει τώρα κανείς, πόσην άγνοια και πόση προκατάληψη πρέπει να έχουν οι δυτικοί θεολόγοι, όταν κατηγορούν την ορθόδοξη θεολογία πως αγνοεί τάχα το μυστήριο του Σταυρού. Αλλ' ας αφήσουμε την άκαρπη φιλολογία, για να πλησιάσουμε, όσο μας επιτρέπει ο χρόνος κ' οι ασθενείς δυνάμεις μας, το μυστήριο του Σταυρού, και να δούμε ποιος είναι ο δρόμος που περνάει κάτω από τον ίσκιο του Σταυρού, και τον οποίο πρέπει ν' ακολουθεί ο χριστιανός, για να βρει τη λύτρωσή του και τη σωτηρία της ψυχής του.

*     *     *

Ο τρισμακάριστος και πανσεβάσμιος Σταυρός του Κυρίου είναι για το χριστιανό το ιστίο, λέγει η αγία Συγκλητική, που μ' αυτό μονάχα μπορούμε να περάσουμε το πέλαγος της ζωής: «τον Σταυρόν αντί ιστίου τανύναντες, αδεώς τον πλουν εκτελέσωμεν». Πραγματικά , δίσως το Σταυρό, ο χριστιανός δεν θα ΄χε τη δύναμη να προχωρήσει στη ζωή, ν' αγωνιστεί σκληρά με τους πειρασμούς και το σατανά, και να νικήσει στο τέλος, έχοντας όπλον ακαταμάχητον τον τίμιο Σταυρό. Γιατί δεν είναι τ' απλόι ξύλο ή το σημείο του σταυρού, που κάνει αδιάφορα ο άνθρωπος, μας η μυστική δύναμη που έρχεται από τη θυσία και το πανάγιον αίμα του Εσταυρωμένου, εκείνο που γιγαντώνει στον αγώνα του το χριστιανό, που έχει σύμμαχο το Σταυρό. Όπως η σημαία, που δεν έχει παρά μόνο ένα κομμάτι από χρωματιστό ύφασμα, μας κάμνει στο πέρασμα ή στο θέαμά της ν' αναρριγούμε όλοι γιατί θυμούμαστε τα ιερά και τα όσια της πολυβασανισμένης μα ένδοξης Πατρίδος μας - έτσι και με το Σταυρό: ο νους μας πηγαίνει στο Γολγοθά και στέκεται νοερά, όπου ο νους του αββά Ποιμένος, μαζί με την Παναγία κλαίει από αγάπη για τον Εασταυρωμένο, και πίνει απ' την ανοιχτή θεία πληγή τη ζωή, που εβλάστησε για να λυτρωθούν όλοι οι αμαρτωλοί. Αν δεν ιδεί το Σταυρό σαν πίδακα και κρατήρα θείου νέκταρος και αίματος που σώζει, ο χριστιανός δεν έχει καλά τις πνευματικές αισθήσεις του. Και δεν μπορεί να καταλάβει τι νόημα κρύβουν οι στίχοι των Χαιρετισμών του Σταυρού:

Χαίρε, ότι ανυψούμενος συνανυψοίς νυν ημάς.

Χαίρε, ότι προσκυνούμενος καθαγιάζεις τας ψυχάς

Αν ιδεί, όμως, το μυστήριο του Σταυρού μέσα απ' τις πατερικές θέσεις του σωτηριολογικού δόγματος της εκκλησίας μας, θα ιδεί όλη η ζωή του να κρέμεται απ' το Σταυρό του Χριστού, το αιματόβρεχτο φλάμπουρο κάθε πιστού. Η πείνα κ' η δίψα του, να τελειώνουν στο Σταυρό. Η αγωνία του να σβήνει στο Σταυρό. Τα προβλήματά του, να φωτίζονται απ' το πονεμένο φως του Σταυρού. Τα βάσανά του και οι πόνοι του, να ξαλαφρώνουν μπροστά στην πίκρα και την απερίγραπτην  οδύνη του Σταυρού. Οι βρωμιές κ' οι παλιανθρωπιές των βαναύσων που τον περιβάλλουν, να παίρνουν απ' το ζωομύριστον ξύλον μια εύοσμη και γλυκεία ευωδία. Και να αισθάνεται, πως ο Σταυρός έχει γίνει γι' αυτόν η θύρα των μυστηρίων και η ουρανοστήριχτη σκάλα, απ' την οποία θ' ανεβεί στη μακαριότητα των ουρανών, χωρίς να μπορούν να τον εμποδίσουν οι δαίμονες. Ας θυμηθούμε εδώ το περίφημο  πατερικό απόφθεγμα του «Γεροντικού». Ο άγιος Ιωάννης ο Βοστρηνός, που είχε λάβει το ιδιαίτερο χάρισμα και εξουσία να βγάζει απ' τους δαιμονισμένους τα δαιμόνια, ρώτησε μια μέρα τους δαίμονες, που είχαν στήσει την κατοικία τους σε μερικές νεαρές κοπέλες  και τις τυρρανούσαν και τις βασάνιζαν σκληρά: «Ποια πράγματα φοβείσθε από των χριστιανών;» Κ' εκείνοι του αποκρίθηκαν: «Έχετε όντως τρία πράγματα μεγάλα. εν μεν, όπερ φορείτε εις τον τράχηλον υμών (δηλ. τον άγιον Σταυρόν). και εν, όπερ λούεσθε εις την Εκκλησίαν (δηλ. το άγιον Βάπτισμα). και εν, όπερ τρώγετε (δηλ. την θεία Κοινωνία) εις την σύναξιν». Έτσι, απ' την απάντηση των ίδιων των δαιμόνων, φαίνεται πως τα φοβερότερα όπλα του χριστιανού, που φοβούνται και δεν μπορούν να τ' αντιμετωπίσουν οι αιώνιοι αντίπαλοί μας και εχθροί της σωτηρίας μας, είναι ο τίμιος Σταυρός, το άγιον Βάπτισμα και η θεία Κοινωνία - όταν, βέβαια, τα «φυλάσσωμεν καλώς».

Εισαγωγή στο Τριώδιο - Πορεία κάτω από το Σταυρό (σελ. 222-225)

Π.Β. Πάσχου

ΕΡΩΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ - Β έκδοσις - Βελτιωμένη

Αποστολική Διακονία

Π.Β. ΠΑΣΧΟΣ

• Βιογραφικό

Ο Π.Β. Πάσχος (Πασχάλης-Παντελής Β. Πάσχος) γεννήθηκε στη Λευκοπηγή Κοζάνης το 1933. Ποιητής, θεολόγος. Τελείωσε το Γυμνάσιο Κοζάνης και σπούδασε Θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1965 φεύγει με υποτροφία για μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι, όπου εκπονεί και την πρώτη του διδακτορική διατριβή στη βυζαντινή φιλολογία. Μετά συνεχίζει την ειδίκευση στη βυζαντινή υμνογραφία στο Πανεπιστήμιο της Oξφόρδης και κατόπιν μεταβαίνει στη Γερμανία για να συνεχίσει εκεί τις σπουδές του. Κατά τη διάρκεια της εκεί παραμονής του, τον καλεί ο αείμνηστος Καθηγητής Ανδρέας Φυτράκης να επιστρέψει και να εργαστεί κοντά του στη Θεολογική Σχολή. Έτσι, το 1972 διορίζεται και εργάζεται ως επιμελητής, ενώ παράλληλα ολοκληρώνει και τη δεύτερη διδακτορική του διατριβή. Τακτικός καθηγητής Αγιολογίας-Υμνολογίας στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, θα αποχωρήσει το έτος 2000 λόγω ορίου ηλικίας.

  http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=462&t=1111